Edukira joan

Blanca Catalán de Ocón y Gayolá

Wikipedia, Entziklopedia askea
Blanca Catalán de Ocón y Gayolá

Bizitza
JaiotzaCalatayud1860ko abuztuaren 22a
Herrialdea Espainia
HeriotzaGasteiz1904ko martxoaren 17a (43 urte)
Familia
Anai-arrebak
Hezkuntza
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakbotanikaria eta landare biltzailea

Blanca Catalán de Ocón y Gayolá (Calatayud, Zaragoza, 1860ko abuztuaren 22a - Gasteiz, 1904ko martxoaren 17a) botanikari espainiarra izan zen, Espainian gaian aditua zen lehen emakumetzat hartua.[1]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Catalán de Ocón 1860an jaio zen Zaragozako Calatayud herrian, baina txikitatik Monreal del Campon (Teruel) bizi izan zen familiarekin. Amak, Loreto de Gayolak, Suitzan hezia, botanikarekiko eta entomologiarekiko interesak garatzera bultzatu zituen alabak, eta naturarekiko maitasuna irakatsi zien. Batez ere, Valdecabrielen, Albarracín mendilerroan, “La Campana” etxean gozatu zuten, denboraldi luzeak igarotzen baitzituzten. Bere ahizpa Clotilde Catalán de Oconek bezala, poesia ere landu zuen.[2]

Ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Saxifraga karpetana, H. M. Willkomm botanikariak S. zuria izenez bataiatua
Linaria albaren irudia

Blanca Catalán de Oconek herbario txiki bat egin zuen Albarracin inguruko landareekin, eta horietako batzuk espezie ezezagunak ziren. Bernardo Zapater Albarracineko kalonje eta botanikariak harremanetan jarri zuen Heinrich Moritz Willkomm botanikari alemanarekin, bere Prodromus Florae Hispanicae handia prestatzen ari baitzen.[2] Willkommek Blancaren izena landare biltzaile nagusiekin batera inskribatu zuen Espainiako florari buruzko bere lanean, eta lamina batean Saxifraga zuria irudikatu zuen.[3][4]

Aragoiko botanikari Francisco Loscos Bernalek ere errekonozitu zuen, eta horrek Catalán de Ocon bere izena nomenklatura zientifiko unibertsalean inskribatu zuen lehen botanikari espainiarra bihurtu zuen. Loscos Bernalek urte horietan bertan naturalistaren lanen berri ere emango zuen Tratado de plantas de Aragón delakoan.[5] Carlos Pau botaniko valentziarrarekin ere erlazionatu zen. Honek Blanca Catalán de Ocóni Linaria blanca (Linaria repens)[6] espeziearen izena eskaini zion eta berak bidalitako espezie batzuk deskribatu zituen, hala nola Serratula albarracinensis (Klasea nudicaulis berrizendatua).[7] Bere garaiko emakume batean ohikoak ez ziren jarduera horien arabera, Willkomm-ek, 1879an Zapateri bidalitako gutunean, “Espainiako lehen botanikaritzat” hartu zuen.[2][8][4]

Bere herbarioetako bi gordetzen dira: Recuerdos de la Sierra de Albarracín. Herbario de botánica de plantas raras de Valdecabriel, eta Souvenir des Aigues-Bonnes. Herbier de Botanique des plantes rares de la Vallée d’Ossau».[9][4]

1888an, Blanca Gasteizko epaitegira bidalitako Enrique Ruiz del Castillo Cartagenako epailearekin ezkondu zen, eta bi seme-alaba izan zituen. 1904ko martxoaren 17an biriketako gaixotasun baten ondorioz hil zen.[10]

Sariak eta aintzatespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • 2019an, Claudia Casanova idazleak Historia de una flor eleberria argitaratu zuen, Blanca Catalán de Ocónen bizitzan oinarritua.[11]
  • 2022an, Madrilgo Udalak bere izena jarri zion Retiroko Udal Barrutiko berdegune bati, Jardín Blanca Catalán de Ocón.[12]

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Botánicos turolenses de la comarca del Jiloca. III. Blanca Catalán de Ocón, Jaime Lorén, José María de, Flora Montiberica 10: 10-12 (IX-1998).[13]
  • La mujer en la ciencia a lo largo de la historia: Blanca y Clotilde Catalán de Ocón, consideradas las primeras mujeres españolas que ejercieron activamente la Botánica y la Entomología: exposición del 8 al 12 de mayo de 2006, Biblioteca Alfara del Patriarca (Valencia), José María de Jaime Lorén; Milagros Benito Hernández; Rafael Martín Algarra; Universidad Cardenal Herrera-CEU.[14]
  • La mujer en la Ciencia a lo largo de la historia: Blanca y Clotilde Catalán de Ocón, consideradas las primeras mujeres españolas que ejercieron activamente la botánica y la entomología,José María de Jaime Lorén, CEU UCH, 2006.[15]
  • Catálogo de las plantas colectadas por la Srta. Blanca Catalán de Ocón en el Valle de Valdecabriel; Miscelánea Turolense, p. 20, Madrid, 1894.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2019-08-22). «Blanca Catalán de Ocón y Gayolá, botánica» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  2. a b c «Blanca Catalán de Ocón y de Gayolá | Real Academia de la Historia» dbe.rah.es (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  3. (Gaztelaniaz) Galdeano, Laura. (2019-01-24). «La primera española que dio su nombre a una flor» Libertad Digital - Cultura (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  4. a b c (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2019-05-28). «Blanca Catalán de Ocón, primera botánica española» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  5. Loscos Bernal, Francisco. (1876-1877). Tratado de plantas de Aragon. [s.n.] (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  6. (Gaztelaniaz) Valderrey, Juan Luis Menéndez. «Linaria repens (L.) Mill.» Naturaleza y turismo (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  7. «Espores - BLANCA CATALÁN, LA PRIMERA BOTÀNICA EN LA NOMENCLATURA CIENTÍFICA» web.archive.org 2019-02-14 (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  8. «Catalán de Ocón, Blanca - Página de voz - Gran Enciclopedia Aragonesa OnLine» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  9. «Revista Librujula - Blanca Catalán de Ocón, la primera y desconocida botánica española» web.archive.org 2020-09-25 (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  10. Ilecara. (lunes, 13 de septiembre de 2010). «MUJERES QUE HACEN LA HISTORIA - BREVES BIOGRAFIAS: Siglo XIX - Blanca Catalán de Ocón» MUJERES QUE HACEN LA HISTORIA - BREVES BIOGRAFIAS (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  11. (Gaztelaniaz) «Claudia Casanova: 'La rebeldía a veces abre caminos muy interesantes'» EITB (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  12. (Gaztelaniaz) «Madrid homenajea a la primera botánica española poniendo su nombre a una zona verde de Retiro» Diario de Madrid (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  13. Botánicos turolenses de la comarca del Jiloca. III. Blanca Catalán de Ocón. floramontiberica.org..
  14. (Ingelesez) «La mujer en la ciencia a lo largo de la historia : Blanca y Clotilde Catalán de Ocón, consideradas las primeras mujeres españolas que ejercieron activamente la Botánica y la Entomología : exposición del 8 al 12 de mayo de 2006, Biblioteca Alfara del Patriarca (Valencia) | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  15. (Ingelesez) «La mujer en la Ciencia a lo largo de la historia : Blanca y Clotilde Catalán de Ocón, consideradas las primeras mujeres españolas que ejercieron activamente la botánica y la entomología | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]