Bitişik bölge
Bitişik bölge (Fransızca: Zone contiguë, İngilizce: Contiguous zone) karasularının ötesinde, düz esas hat üzerinden kıyıdan 24 deniz miline (44.448 metre) kadar uzanan, kıyı devletinin denetim hakkına sahip olduğu deniz alanıdır. Devletin tam egemenlik hakkına sahip olmadığı bu bölgede, kıyı devleti yalnızca sağlık, gümrük, göç ve maliye alanlarındaki ihlalleri önlemek amacıyla kendi mevzuatını uygulamaktadır.
Tarihçe ve hukuki rejim[değiştir | kaynağı değiştir]
Devletler muhtelif sebeplerle denetim, önleme ve yakalama yetkilerini karasularının ötesine genişletme ihtiyacı duymuşlardır. Bitişik bölge tanımın ortaya çıkışı da Britanya'nın, 5 ila 12 mil açıklarındaki şüpheli gemilere ve bu gemilerde bulunan kişilere kendi toprakları dışındayken cezai yargı yetkisi tanıyan[1] "hovering acts" yasalarını çıkardığı 18. yüzyıla dayanmaktadır.[2]
1945 yılında Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Truman'ın bildirisi, "kıta sahanlığı" kavramını deniz hukukuna dahil etti ve terim hızla yaygın bir şekilde benimsendi.[3] Cenevre'de 1958'de düzenlenen Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Konferansı'nda, "Karasuları ve Bitişik Bölge Sözleşmesi, Açık Denizler Sözleşmesi, Kıt'a Sahanlığı Sözleşmesi, Açık Denizlerde Balıkçılık ve Canlı Kaynakların Korunmasına İlişkin Sözleşme ve Uyuşmazlıkların Zorunlu Çözümüne İlişkin İhtiyari Protokol" dahil olmak üzere çeşitli anlaşmalar kabul edilmiştir. Böylelikle bitişik bölgeye ilişkin kanunlaştırılmış kurallar, ilk olarak 1958 tarihli Kıt'a Sahanlığı Hakkında Cenevre Sözleşmesi'nin 24. maddesinde oluşturulmuş,[4] bu sözleşmede bitişik bölge esas hatlardan itibaren 12 deniz milini aşamaması kararlaştırılmıştı. 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'nin 33. maddesinde ise 12 mil karasuları bulunması halinde ayrıca 12 mil mesafeye kadar uzanacak bir bitişik bölge ilan edilerek azami mesafe esas hatlardan itibaren 24 mile çıkarılmıştır.[2]
Bitişik bölge, açık denizin bir parçası olmasına karşın özel bir rejime sahiptir. Kıyı devletinin tam egemenlik hakkına sahip olmadığı bu bölgede devlet yalnızca sağlık, gümrük, göç ve maliye alanlarındaki ihlalleri önlemek amacıyla denetim yetkisini kullanabilmektedir. Bu sebeple devletin denetim yetkisini kullanacağı zaman diğer devletlere bunu ilan etmesi gerekir.[2] Burada kıyı devletinin mevzuatı uygulanır.[5]
Uygulamada Arjantin, Venezuela, Hindistan sağlık bitişik bölgesini; Suriye gümrük bitişik bölgesini; Hindistan, Yugoslavya, Suriye maliye bitişik bölgesini; Hindistan ve Portekiz göç bitişik bölgesini ilan etmişlerdir.[6]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Hovering Acts". Oxford Public International Law (İngilizce). doi:10.1093/law:epil/9780199231690/law-9780199231690-e1177. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024.
- ^ a b c Sur, Melda (2022). Uluslararası Hukukun Esasları. s. 387. ISBN 9786052427583.
- ^ Pazarcı, Hüseyin, “Kıta Sahanlığı Kavramı ve Ege Kıta Sahanlığı Sorunu”, Prof. Aziz Köklü’ye Armağan, Ankara, 1984, s. 397 – 398
- ^ "Convention on the Territorial Sea and the Contiguous Zone [Certified true copy]" (PDF). Birleşmiş Milletler. 22 Kasım 1964.
- ^ Hüseyin Pazarcı, La délimitation du plateau continental et les îles, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, 1982, s. 221
- ^ Baymuratov, Mihail Aleksandroviç. Международное публичное право: Учебник, Harkiv: Odyssey, 2003.