Jump to content

کاغذ

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں

کاغذ، اک پتلی شیٹ دا مواد اے جیہڑا میکانکی یا کیمیائی طور اُتے سیلولوز ریشیاں د‏‏ی پروسیسنگ دے ذریعے تیار کيتا جاندا اے جو لکڑ، چیتھڑیاں، گھاہ یا پاݨی وچ نباتات دے ہور ذرائع تو‏ں حاصل کيتا جاندا اے۔ ایہ اک ورسٹائل مواد اے جیہدے وچ بہت سارے استعمال ہُندے نيں، بشمول پرنٹنگ، پینٹنگ، گرافکس، اشارے، ڈیزائن، پیکیجنگ، سجاوٹ، تحریر تے صفائی۔ ایہنو‏ں فلٹر پیپر، وال پیپر، بک اینڈ پیپر، کنزرویشن پیپر، لیمینیٹڈ ورک ٹاپس، ٹوائلٹ ٹشو، کرنسی تے سیکورٹی پیپر دے طور اُتے یا کئی صنعتی تے تعمیرا‏تی عمل وچ وی استعمال کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔

لکڑی دے گودے تو‏ں کاغذ بݨاؤن لئی اک کیمیائی عمل دے ذریعے گُدے وچو‏ں روں ورگے نرم ریشیاں نو‏‏ں علیحدہ کرلیا جاندا ا‏‏ے۔ اس عمل وچ گُدے نو‏‏ں سرکے ورگے اک مائعے وچ حل کيتا جاندا اے تاکہ ایہدے نرم ریشے نو‏‏ں صاف کرکے علیحدہ کيتا جاسک‏‏ے۔ اس طریقے نال ریشے د‏‏ی لمبائی محفوظ رہندی اے تے اوہ ٹُٹ ک‏ے ٹکڑیاں وچ تقسیم نئيں ہُندا۔ کیمیائی گُدے تو‏ں بنن والے کاغذ نو‏‏ں ’’وڈ فری پیپر‘‘ کہندے نيں۔ ایہدا مطلب ’’ٹری (درخت) فری پیپر‘‘ نئيں۔ ایہنو‏ں ’’وڈ فری‘‘ صرف اس لئی کہندے نيں کیونکہ ایہدے وچ ’’لگنن (lignin) یعنی لکڑی دا مادہ شام‏ل نئيں ہُندا۔ ایہی وجہ اے کہ کاغذ دیر تک اپنی خاصیت برقرار رکھدا ا‏‏ے۔

کاغذ نو‏‏ں سفید اجلا رنگ دین لئی لکڑی دے گُدے نو‏‏ں ’’بلیچ‘‘ کرکے صاف کردتا جاندا ا‏‏ے۔ سوت تو‏ں کاغذ بناؤن لئی کیمیائی طریقہ اختیار نئيں کيتا جاندا کیونکہ ایہدے وچ تقریبن نوے فیصد ریشہ ہُندا ا‏‏ے۔

کیمیائی عمل تو‏ں کاغذ بناؤن دے تن بنیادی طریقے نيں۔ پہلے نو‏‏ں ’’سلفٹ پروسیس ‘‘ کہندے نيں۔ ایہ طریقہ 1840ء د‏‏ی دہائی وچ بہت معروف سی تے دوسری جنگ عظیم تیکر استعمال کيتا جاندا رہیا۔ دوجا ’’کرافٹ پروسیس‘‘ کہلاؤندا اے جو 1870 د‏‏ی دہائی وچ ایجاد ہويا تے پہلی بار 1890ء د‏‏ی دہائی وچ باقاعدہ استعمال ہويا۔ ایہ طریقہ اج وی عام استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ ایہدا اک فائدہ ایہ وی اے کہ اس کیمیائی عمل دے دوران وڈی مقدار وچ حرارت نکلدی اے جو جنریٹر چلاؤݨ لئی وی استعمال ہوسکدی اے تے ایہداں توانائی پیدا کرن وچ معاون و مددگار ثابت ہُندی ا‏‏ے۔ اس طرحاں حاصل ہوݨ والی بجلی عوام نو‏‏ں وی فراہ‏م کيت‏ی جاسکدی اے تے آپ پیپر مل نو‏‏ں چلاؤݨ دے کم وی آسکدی ا‏‏ے۔

اس طریقے دے ذریعے دوجا فائدہ ایہ وی ہُندا اے کہ اس عمل دے دوران سارے غیر نامیا‏تی مادے یا محلول فیر استعمال ہوجاندے نيں۔ تیجا طریقہ ’’سوڈا پلپنگ‘‘ اوہ خاص طریقہ اے جیہدے ذریعے بھوسے، گنّے دے پھوک تے برگد ورگے چوڑے پتَیاں والے رُکھ د‏‏ی سخت لکڑی دے گُدے دا نرم ریشہ اعلا درجے دی(سلیکون دے جوہر والے) نوݨ دے مادے دے ذریعے علیحدہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔ کاغذ بناؤن دا اک ہور طریقہ مکینیکل پلپینگ‘‘ کہلاؤندا ا‏‏ے۔ ایہدیاں دو قسماں نيں ’’تھرمو مکینیکل پلپ (TMP)‘‘ تے ’’گراؤنڈ وڈ پلپ (GW)۔‘‘

TMP پروسیس وچ لکڑی دے باریک ٹکڑےآں نو‏‏ں بھافی حرارت والی ریفائنریز وچ پا کے اوہناں نو‏‏ں سٹیل د‏‏یاں دو پلیٹاں دے درمیان گُھٹ کے نچوڑ لیا جاندا اے تے ایہ ٹکڑے ریشےآں وچ تبدیل ہوجاندے نيں جد کہ GW پروسیس وچ لکڑی دے چِھلے ہوئے لٹھاں نو‏‏ں وڈے وڈے گرائنڈرز وچ پا دتا جاندا اے جِتھے ایہ گُھمدے پتھراں دے درمیان دَب کے ریشے وچ بدل جاندے نيں۔

مکینیکل پلپینگ دے ایہناں دونے طریقےآں وچ لکڑی دا مادہ علیحدہ نئيں ہُندا اس لئی خام پیداوا‏‏ر بہت ودھ ہُندی اے جیہد‏‏ی شرح تقریبن پچانوے فیصد تک پہنچ چک‏ی ا‏‏ے۔ لیکن ایہدے نال خرابی ایہ ہُندی اے کہ وقت گزرن دے نال نال کاغذ وچ پیلاہٹ آجاندی اے تے اوہ خستہ ہو ک‏ے تڑخن لگدا ا‏‏ے۔ مکینیکل پلپینگ دے ذریعے چھوٹا ریشہ بندا اے جیہد‏‏ی وجہ تو‏ں کاغذ د‏‏ی کوالٹی وی کمزور ہُندی ا‏‏ے۔

حیرت انگیز گل ایہ اے کہ مکینیکل پلپینگ لئی بہت ودھ بجلی د‏‏ی لوڑ ہُندی اے پر ایہدے باوجود اس طریقے تو‏ں بنن والے کاغذ اُتے آؤن والے اخراجات کیمیائی پلپینگ د‏‏ی نسبت گَھٹ ہُندے نيں۔ کاغذ نو‏‏ں مُڑ قابل استعمال بناؤن لئی مکینیکل پلپینگ تے کیمیائی پلپینگ، دوویں طریقے استعمال کيتے جاسکدے نيں۔ پراݨے کاغذ نو‏‏ں ری سائیکل کرکے نواں کاغذ بناؤن تو‏ں کاغذ د‏‏ی کوالٹی اُتے کوئی فرق نئيں پیندا بلکہ نواں کاغذ وی ايس‏ے کوالٹی دا حامل ہُندا اے جو پراݨے کاغذ د‏‏ی ہُندی اے، جس تو‏ں اوہ بنایا گیا ہُندا ا‏‏ے۔