Լուսանկարչութիւն
Լուսանկարչութիւն, պատկերներու ստեղծուման եւ պահպանման աշխատանք՝ լուսային կամ այլ ելեկտրամագնիսական ճառագայթներու գրանցուման միջոցով։ Ցուցադրութեան ընթացքին մարմիններու կողմէն արձակուած կամ անդրադարձրած լոյսի ճառագայթները կը պահպանուեն լուսազգայուն մակերեսի (ժապաւէն, թուղթ կամ յիշողութեան ֆիզիքական կրողներ՝ սենսոր) վրայ։ Լուսանկարչութիւնն ունի արուեստային, սոցիալական, գիտական կիրառութիւններ։
Ստուգաբանութիւն
Լուսանկարչութիւն բառի համարժէքը՝ "photography" (յուն․ phōtos՝ լոյս եւ γραφή՝ գծային պատկերում, նկարչութիւն)[1] կիրառութեան մէջ մտած է Սըր Ճոն Հերշելի Լոնտոնի Թագաւորական Միութիւնին մէջ կարդացած դասախօսութեան շնորհիւ 1839-ի Մարտ 14-ին։ Սակայն նոյն թուականի Փետրուար 25-ին գերմանական «վոսիշէ Ցայտունգ» (Vossische Zeitung) թերթին մէջ հրատարակուած յօդուածին մէջ գերմանացի աստղագէտ Եօհան ֆօն Մեդլեռը օգտագործած էր այդ բառը։[2] Յայտնի է նաեւ, որ դեռեւս 1834-ին լուսանկարչութեան անկախ յայտնագործող Անտուան Հերկիւլ Ֆլորանսն իր աշխատանքը անուանած է photographie (ֆրանս․):[3]
Պատմութիւն
Լուսանկարչութիւնը կը համարուի քիմիայի եւ ֆիզիքայի բնագաւառներու մէջ եղած շարք մը յայտնագործութիւններու համադրման արդիւնք։ Քիմիայի բնագաւառին մէջ առաջնային էին Ալպերտուս Մագնուսի եւ Ճորճ Ֆապրիցիուսի կողմէն, համապատասխանաբար՝ արծաթի նիտրատի ու արծաթի քլորիտի յայտնաբերումը, Ուիլյելմ Հոմբերգի եւ Եոհան Հէյնրիխ Շուլցէի արծաթի որոշ աղերու լուսազգայուն ըլլալու մասին նկարագրութիւնները։ Ֆիզիքայի բնագաւառին մէջ կարեւոր էին դեռեւս Արիստոտէլի գրառումներէն յայտնի կամերա օբսկուրայն (camera obscura, լատ.` մութ խցիկ), ատոր հիմքի վրայ Ուիլեամ Հայդ Ուոլաստօնի կողմէն ստեղծուած Գամերա լուչիդան (camera lucida, լատ.` լուսաւոր խցիկ) եւ ոսպնեակներու կատարելագործումը։
Ֆրանսացի նկարիչ եւ քարտէզագրող Անթուան Ֆլորանսը, ժամանակագրական առումով առաջինը յայտնաբերած է լուսանկարչական աշխատանքը, թէեւ այդ մասին յայտնի դարձած է միայն 1930-ականներին։[3] 1833-ի Յունուարի 15-ին (3 տարի աւելի կանուխ քան լուսանկարչութեան արտօնութեան պաշտօնական տարեթիւէն) ան իր օրագրին մէջ մանրամասնօրէն կը նկարագրէ պատկերի ստացումին և հաստատելուն լուսանկարչական արուեստագիտութեւնը։ Ֆլորանսը իր հայտնագործութիւնը կը կոչուի «ֆոտոկրաֆի» (photographie)։
Գոյն
Դեռևս հին ժամանակներէն մարդիկ ցանկացած են ստանալ որևէ առարկայի իրական պատկերը։ Իսկ Լեոնարդո դա Վինչին գծած է լուսանկարչական գործիքի նախատիպը, որը կը կոչուէր օպսկուր գամերա։ Այն թարգմանաբար կը նշանակէ "մութ սենիակ"։ Այս գործիքի սկզբունքը կը կառուցուի ստուերներու օգտագործման վրայ։ Կազմուած է ընդամենը փայտի արկղէն, որու դիմաց կը տեղադրեն որևէ առարկայ և առարկան կը լուսաւորուին պայծառ լույսով։ Առարկայի ստուերն կ'անցնի արկղի անցքով և կը պատկերուի արկղի ետեւին պատին։ Այս ձեւը կ'օգտագործուի մինչև հիմա, մասնաւորապէս նկարիչներու մօտ։ Բայց աս դեռ իրական պատկերը չէ։ Առհասարակ լուսանկարչութեան ծնունդը կը համարուի 1839 թ Յունուարի 7-ը., երբ Ֆրանսական գիտութիւններու ակումբը հաստատեց նոր գիտութեան ծնունդը։
Ատոր հիմքին մէջ ինկած էր լոյսի ազդեցութեան միջոցով արծաթեայ թիթեղի վրայ իրական պատկերի ստացումը, այդ պատճառով ալ կոչուեցաւ ֆոտոգրաֆիա։ Ֆոտո-լույս, գրաֆիա-նկարչություն։ Առաջին լուսանկարչական գործիքները կոչուեցան դագերատիպ՝ ֆր. գիտնական Լուի Դագեր անունով, որը կը համարուի առաջին լուսանկարչական գործիքներ ստեղծողներէն մէկը։ Լուսանկարչութեան ստեղծումին նպաստած են քանի մը կարևոր հայտնագործութիւններ։
- Օրինակը։ Առաջին օրինակը ստեղծուած է 1812 եւ կը կոչուի մենիսկ։ Այն բաղկացած է մեկ դրական ոսպնեակէն։
- Արծաթի յայտնագործումը որպէս լուսազգայուն նիւթ։
- Քիմիական մշակումը (проявка)
Առաջին լուսանկարչական գործիքները իրենց կառուցուածքով կը յիշեցնէին օպսկուր գամերա։ Ան նոյնպէս կազմուած էր լուսաթափանց արկղէն, որու վրայ արդեն կար օրինակ։ Վերջինս կը կառուցէ պատկերը և կը փոխանցի արկղի մեջ տեղադրուող արծաթեայ թիթեղի վրայ։ Նկարը ստանալու ժամանակ թիթեղի վրայ կը ստացուի իրական փոքրացուած և շրջուած պատկեր, որովհետև իւրաքանչիւր օպտիկական սիստեմ՝ ինչպէս նաեւ օրինակը կը կառուցուի շրջուած պատկեր։
Դագերատիպի աշխատանքային սկզբունքները հետեւեալն են՝ պատկերը լաւ կը լուսաւորուին, որովհետեւ առաջին լուսանկարչական թիթեղները ունէին շատ ցածր լուսազգայունութիւն։ Օրինակի կառուցած պատկերը կը ցուցադրուի դագերատիպի ետեւի պատին, որը բաղկացած էր կաթնագոյն ապակիէն։ Նկարը ստանալէն առաջ ապակին կը հեռացուի, եւ տեղը կը դրուի նկարի թիթեղ, որու վրայ կը կատարուէր լուսանկարումը։
Առաջին լուսանկարչական թիթեղները կը պատրաստուէին արծաթէն, որը շատ հարթ մշակելէն ետք մութ սենեակին մէջ կը տեղադրուէին եոտով լեցուն ափսէի վրայ։ Ափսեն կը տաքացնէին եւ եոտի գոլորշիները, նստելով արծաթեայ թիթեղի վրայ, կ'առաջացնէին լուսազգայուն միացութիւն։ Թիթեղը կը տեղադրուէին սենեակին մէջ յատուկ սկաւառակի մէջ եւ նկարահանման ժամանակ կը տեղադրուին գործիքի վրայ։ Թիթեղով կարելի էր նկարել մէկ լուսանկար։ Ետքըյ արծաթեայ թիթեղը կ'ենթարկէին քիմիական մշակման։ Նկարահանման նոյն սկզբունքը ինկած է եւ կինոյի հիմքին մէջ։
Ծանօթագրութիւններ
- ↑ φάος, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
- ↑ Eder J.M (1945) [1932]։ History of Photography, 4th. edition [Geschichte der Photographie]։ New York: Dover Publications, Inc.։ էջեր 258–259։ ISBN 0-486-23586-6
- ↑ 3,0 3,1 Boris Kossoy (2004)։ Hercule Florence: El descubrimiento de la fotografվa en Brasil։ Instituto Nacional de Antropologվa e Historia։ ISBN 968-03-0020-X