Ельскі ўніверсітэт
| Ельскі ўніверсітэт | |
|---|---|
| англ.: Yale University | |
 | |
 | |
| Арыгінальная назва | англ.: Yale University |
| Дэвіз | Urim and Thummim[d] і Lux et veritas[d] |
| Заснаваны | 1701 |
| Тып | універсітэт Лігі плюшчу |
| Студэнты | 14 429[1], 12 336[2], 5 477[2] і 6 859[2] |
| Размяшчэнне | Нью-Хэйвен, Канектыкут, ЗША |
| Сайт | yale.edu |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Е́льскі ўніверсітэ́т (англ.: Yale University) — адзін з найбольш вядомых універсітэтаў ЗША, знаходзіцца ў г. Нью-Хэйвен, штат Канектыкут. Уваходзіць у групу самых элітных амерыканскіх універсітэтаў, т. зв. Лігу плюшчу.
Выпускнікамі ўніверсітэта стала мноства вядомых асоб, у т.л. 52 лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі, 5 прэзідэнтаў ЗША, 13 мільярдэраў і мноства кіраўнікоў краін.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Ельскі ўніверсітэт быў заснаваны як «Акадэмічная Школа» (Collegiate School) у 1701 годзе пурытанскай суполкай у тагачаснай калоніі Канектыкут, стаўшы трэцяй найстарэйшай установай вышэйшай адукацыі ў Злучаных Штатах. Першапачаткова школа дзейнічала ў горадзе Сэйбруку, але праз 15 год была перанесена ў Нью-Хэйвен, другі паводле велічыні горад Канектыкута. У 1718 годзе, у гонар шчодрага фінансавага ўкладу ад тагачаснага кіраўніка Брытанскай Ост-Індскай Кампаніі Элайху Еля, школа атрымала назву «Ельскі Каледж».
Першапачатковай мэтай установы была адукацыя пратэстанцкіх пастараў у тэалогіі і свяшчэнных мовах, але каля 1777 года навучальная праграма пачала ўдзяляць увагу гуманітарным і навуковым дысцыплінам. Каледж таксама паступова пашыраўся, у 1810 годзе была заснавана Медыцынская школа, у 1822 — Школа багаслоўя, у 1843 — Юрыдычная школа. У 1847 годзе заснаванна першай у Злучаных Штатах аспірантуры (Yale Graduate School of Arts and Sciences), якая прапаноўвала бакалаўрам працягваць навучанне па вялікім шэрагу спецыяльнасцей — ад мастацтваў і гуманітарных дысцыплін да прыродазнаўчых і прыкладных навук. Так, на працягу XIX ст. Ельскі Каледж стаў надаваць прафесійныя і навуковыя ступені, у т.л. з першай у ЗША ступенню доктара навук у 1861 годзе, і ў 1887 годзе атрымаў статус універсітэта.
Структура[правіць | правіць зыходнік]
Ельскі ўніверсітэт уключае дванаццаць падраздзяленняў — Ельскі каледж, чатырохгадовая адукацыя ў якім заканчваецца атрыманнем ступені бакалаўра; Гуманітарная і навуковая аспірантура (Graduate School of Arts and Sciences), а таксама 10 прафесійных факультэтаў, якія рыхтуюць спецыялістаў у галінах юрыспрудэнцыі, медыцыны, бізнесу, аховы навакольнага асяроддзя, а таксама тэолагаў, архітэктараў, музыкантаў, мастакоў і акцёраў. Праграмы Ельскага ўніверсітэта вылучаецца сваёй шырынёй і паглыбленасцю. Паводле даўняй традыцыі прафесарска-выкладчыцкі склад універсітэта надае выключную ўвагу навучанню студэнтаў. Шматлікія пачатковыя і ўводныя курсы вядуцца заслужанымі навукоўцамі і прафесарамі ўніверсітэта.
Кампус[правіць | правіць зыходнік]
Ельскі ўніверсітэт вядомы сваім гатычным кампусам у стылі, характэрным для найстарэйшых амерыканскіх універсітэтаў, што імкнуліся імітаваць слаўныя еўрапейскія ўстановы, як Оксфард і Кембрыдж. Выключэннем з агульнай стылістыкі сталі мастацкія галерэі, два найноўшыя каледжы, а таксама Школа мастацтва і архітэктуры.
Асобна выступае Бібліятэка рэдкіх манускрыптаў Байнэке, якая, апроч Бібліі Гутэнберга, таксама вядома сваёй архітэктурай. Яна пабудаваная з белага мармуру, настолькі тонкага, што часткова прапускае сонечнае святло. Байнэке таксама захоўвае багата старажытных славянскіх і ўсходнееўрапейскіх дакументаў.
Не менш знакамітая Мемарыяльная бібліятэка Стэрлінга, пабудаваная ў стылі кафедральнага сабора, дзе замест алтара знаходзіцца месца выдачы кніг. Будынак упрыгожаны мноствам скульптур і вітражоў, і захоўвае каля 4 мільёнаў кніг і дакументаў. Галоўная фрэска бібліятэкі, што адлюстроўвае Багародзіцу і апосталаў, вядомая схаванымі на ёй аўтарам сярпом і молатам. Мемарыяльная бібліятэка Стэрлінга злучана падземны ходам з Бібліятэкай Баса, якая захоўвае яшчэ 150 тысяч тамоў.
Ельскі ўніверсітэт таксама выкупіў і аднавіў вялікую колькасць прыватных дамоў на прылеглай да яго Хілхаўс авеню, які Чарлз Дыкенс, у час візіту ў ЗША ў 1840-х гадах, назваў прывабнейшай вуліцай Амерыкі. Ельскі кампус лічыцца адным з прыгажэйшых акадэмічных кампусаў у ЗША[3].
Вядомыя выпускнікі[правіць | правіць зыходнік]
- Біл Клінтан
- Джордж Буш
- Джэральд Форд
- Уільям Говард Тафт
- Джон Керы
- Хілары Клінтан
- Самуэль Морзэ
- Норман Фостэр
- Пол Кругман
- Пол Ньюман
- Мэрыл Стрып
- Эдвард Нортан
- Джодзі Фостэр
Зноскі
- ↑ U.S. and Canadian 2022 NTSE Participating Institutions Listed by Fiscal Year 2022 Endowment Market Value, Change in Market Value from FY21 to FY22, and FY22 Endowment Market Values Per Full-time Equivalent Student (Excel) — National Association of College and University Business Officers, 2023. Праверана 22 мая 2023.
- ↑ а б в Integrated Postsecondary Education Data System — 1992.
- ↑ America's Most Beautiful College Campuses — Yale University
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Іельскі ўніверсітэт // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. С. 170.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ельскі ўніверсітэт- Афіцыйная старонка (англ.)
