CROOK: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana]

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 15:17, 14 wrz 2023

CROOK – system operacyjny, zbliżony w końcowej fazie rozwoju do systemu Unix, opracowany w latach 70. i 80. XX wieku na Politechnice Gdańskiej, przy współpracy Politechniki Poznańskiej, dla polskich minikomputerów K-202 i 16-bitowej Mery 400. Posiadał 5 wersji.

Pierwszą wersję stanowił system SOWA (System Operacyjny WieloAktywny), napisany dla komputera K-202 w celu zastąpienia dostarczonego z nim nominalnego systemu operacyjnego SOK-1. System SOWA po prezentacji na seminarium w IMM, na którym stwierdzono, że nie jest możliwe, aby działał, został przemianowany na CROOK-1. Pozwalał na równoległą pracę kilku użytkownikom z obsługą różnorodnych peryferyjnych urządzeń wejścia-wyjścia, jak perforatory i czytniki taśm papierowych, urządzenia znakowe, dalekopisy oraz drukarki. Wykorzystywał szeregowanie procesów metodą stosu (LIFO). Do pracy nie wymagał generatora przerwań zegara.

Wersja 2[edytuj | edytuj kod]

CROOK-2 oferował m.in. sterowanie obiektami w czasie rzeczywistym poprzez kasetę CAMAC. Posiadał poszerzony algorytm szeregowania wykorzystujący priorytetowanie procesów oraz rotację w bazie przerwań zegarowych. Był wykorzystywany w systemie intensywnego nadzoru po operacjach neurochirurgicznych w Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN.

Wersja 3[edytuj | edytuj kod]

Kolejna wersja, CROOK-3, wykorzystywała opracowane w ramach prac dyplomowych na Wydziale Elektroniki sterowniki dysków i taśm magnetycznych dla bloku sprzężenia K-202 z modułem CAMAC^[1]. W związku z tym CROOK stał się systemem dyskowym, umożliwiającym przydzielenie użytkownikom nazw i haseł oraz puli przestrzeni dyskowej w postaci osobistego skorowidza plików, z możliwością pracy z ogólnodostępną biblioteką. Ponadto system z wielodostępnego stał się też wielozadaniowy - pozwalał każdemu z pracujących użytkowników wystartować kilka programów, z których każdy mógł stanowić kilka współbieżnych procesów. Po przeniesieniu go na komputer Mera 400^[2] pozwalał na standardowej konfiguracji z ferrytową pamięcią operacyjną 64 kiB i jednym dyskiem 5 MiB obsługiwać do czterech użytkowników, zajmując na stałe 16 kiB i udostępniając każdemu z pracujących pozostałe 48 KiB.

Wersja 4[edytuj | edytuj kod]

Następna wersja, CROOK-4, obsługiwała hierarchiczną strukturę zbiorów dyskowych oraz hierarchiczną strukturę procesów, a także wszystkie urządzenia peryferyjne, które można było podłączyć do Mery 400. Pozwalał na definiowanie i wykorzystywanie symulatorów innych systemów operacyjnych, jak np. natywnego dla Mery systemu SOM-3. Ponadto zespół z Politechniki Poznańskiej opracował dla CROOKa translatory języków Algol, Modula-2, CSL, Lisp i Fortran. W okresie 1982-1985 system był stosowany na około siedemdziesięciu komputerach Mera 400, m.in. w kilku miastach w zastosowaniu pierwotnym tego systemu, czyli sterowaniem w czasie rzeczywistym urządzeń, w tym przypadku urządzeń sygnalizacji świetlnej.

Wersja 5[edytuj | edytuj kod]

Po zaprzestaniu w 1985 roku produkcji komputerów Mera 400 i rezygnacji z dostarczania systemu przez IMM, jego rozwoju i dystrybucji podjęło się Przedsiębiorstwo Zagraniczne AMEPOL, zajmujące się też unowocześnianiem komputerów Mera 400. W wyniku prac rozwojowych powstała ostatnia wersja, CROOK-5, współpracująca z zegarem czasu rzeczywistego, procesorem komunikacyjnym, pamięciami operacyjnymi wielkości do 2 MiB oraz dyskami 40 MiB, pozwalająca na połączenie komputerów łączem o przepływności 2 MiB/s^[3]. Do obsługiwanych języków dołączył C. Instalacje dwukomputerowe mogły obsługiwać jednocześnie 24 użytkowników.

CROOK vs. UNIX[edytuj | edytuj kod]

CROOK w końcowej wersji zbliżył się do systemu UNIX, ale głównie ze względu na obsługę ideowo takiego samego hierarchicznego systemu plików. Natomiast na poziomie fizycznej organizacji dysku, odmiennie niż w Uniksie, pliki nie były fragmentowane, ale zajmowały zawsze spójne obszary.

Autorzy systemu[edytuj | edytuj kod]

Inicjatorem przedsięwzięcia był Włodzimierz J. Martin, a jedynym autorem wersji 1 i 2 Zbigniew Czerniak^[4]. W tworzeniu kolejnych wersji mieli udział: Marek Nikodemski - hierarchiczny system zbiorów dyskowych oraz interpreter języka komunikacji z systemem, Roman Lutowski – sterownik dysków, Wiesław Bojarski – sterownik taśm, szybkie łącze 2 MiB/s, Zbigniew Czerniak - obsługa peryferii, zarządzanie procesami i pamięcią operacyjną oraz kompilator języka maszynowego ASSM; Zenon Kapała – interpreter języka BASIC, kompilator języka C oraz symulator systemu SOM-3, August Rams – symulator maszyny analogowej CEMMA; Andrzej Bobcow – edytor kontekstowy EDIT; Janusz Gocałek i Jacek Klauziński – kompilatory języków FORTRAN, LISP, CSL, ALGOL, MODULA-2.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Komputer K-202 nie posiadał kanału podłączenia pamięci masowych, natomiast była możliwa transmisja blokowa pomiędzy pamięcią operacyjną i modułem CAMAC za pośrednictwem bloku sprzężenia.
↑ Mera 400 była pod względem architektury i listy rozkazów praktycznie zgodna z K-202, co pozwalało na automatyczną translację programów napisanych w asemblerze K-202.
↑ Taką wartość - 2 MiB na sekundę podaje Z. Czerniak.
↑ Sprawa autorstwa nie jest jednoznaczna w świetle jedynego wykorzystanego źródła, wymienionego w bibliografii artykułu Z. Czerniaka, który w nim stwierdza: ... kto był autorem systemu. Inicjatorem przedsięwzięcia był niewątpliwie Włodzimierz Martin. To dzięki jego działaniom egzemplarze K−202 i MERY−400 znalazły się w Instytucie Okrętowym PG. On też wciągał do współpracy przy tworzeniu systemu młodszych kolegów i organizował studentom informatyki prace dyplomowe. Pierwszym i przez jakiś czas jedynym „wciągniętym” był autor niniejszego tekstu. Tak więc CROOK−1 i 2 były w całości dziełami jednego autora. CROOK−3 miał już drugiego autora.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Czerniak Zbigniew, K-202, MERA-400 i CROOK. Krótka historia pewnego projektu, Pismo PG, nr 8/2008, str. 32-34, dostępne w Internecie, dostęp 2009-04-21
Zieliński Stefan, Laboratorium komputerowe. Rys historyczny, Pismo PG, nr 3 (marzec) 1995, dostępne w Internecie, dostęp 2009-04-21

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

[1] Komputer K-202 nie posiadał kanału podłączenia pamięci masowych, natomiast była możliwa transmisja blokowa pomiędzy pamięcią operacyjną i modułem CAMAC za pośrednictwem bloku sprzężenia.

[2] Mera 400 była pod względem architektury i listy rozkazów praktycznie zgodna z K-202, co pozwalało na automatyczną translację programów napisanych w asemblerze K-202.

[3] Taką wartość - 2 MiB na sekundę podaje Z. Czerniak.

[4] Sprawa autorstwa nie jest jednoznaczna w świetle jedynego wykorzystanego źródła, wymienionego w bibliografii artykułu Z. Czerniaka, który w nim stwierdza: ... kto był autorem systemu. Inicjatorem przedsięwzięcia był niewątpliwie Włodzimierz Martin. To dzięki jego działaniom egzemplarze K−202 i MERY−400 znalazły się w Instytucie Okrętowym PG. On też wciągał do współpracy przy tworzeniu systemu młodszych kolegów i organizował studentom informatyki prace dyplomowe. Pierwszym i przez jakiś czas jedynym „wciągniętym” był autor niniejszego tekstu. Tak więc CROOK−1 i 2 były w całości dziełami jednego autora. CROOK−3 miał już drugiego autora.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-{{disambigR|'''systemu operacyjnego'''|[[Crook|inne znaczenia tego słowa]]}}
+{{inne znaczenia|'''systemu operacyjnego'''|[[Crook|inne znaczenia tego słowa]]}}
-'''CROOK''' – [[system operacyjny]] wzorowany na systemie [[UNIX]] opracowany w latach 80. XX wieku na [[Politechnika Gdańska|Politechnice Gdańskiej]] dla polskiego 16-bitowego [[minikomputer]]a [[Mera 400]].
+'''CROOK''' – [[system operacyjny]], zbliżony w końcowej fazie rozwoju do systemu [[Unix]], opracowany w latach 70. i 80. XX wieku na [[Politechnika Gdańska|Politechnice Gdańskiej]], przy współpracy [[Politechnika Poznańska|Politechniki Poznańskiej]], dla polskich [[minikomputer]]ów [[K-202]] i 16-[[bit]]owej [[Mera 400|Mery 400]]. Posiadał 5 wersji.
+{{Spis treści}}
-Był to wielozadaniowy system wielodostępny, który umożliwiał przetwarzanie bezpośrednie.
+== Wersje ==
-Zawierał kompilator [[Fortran]]u i z tego względu był popularny w środowisku inżynieryjnym (np. [[Politechnika Gdańska]], [[Politechnika Poznańska]]).
+=== Wersja 1 ===
+Pierwszą wersję stanowił system [[SOWA (system operacyjny)|SOWA]] (System Operacyjny WieloAktywny), napisany dla komputera K-202 w celu zastąpienia dostarczonego z nim nominalnego systemu operacyjnego SOK-1. System SOWA po prezentacji na seminarium w [[Instytut Maszyn Matematycznych|IMM]], na którym stwierdzono, że nie jest możliwe, aby działał, został przemianowany na CROOK-1. Pozwalał na równoległą pracę kilku użytkownikom z obsługą różnorodnych peryferyjnych urządzeń wejścia-wyjścia, jak perforatory i czytniki [[Taśma dziurkowana|taśm papierowych]], urządzenia znakowe, dalekopisy oraz drukarki. Wykorzystywał [[Algorytm szeregowania|szeregowanie]] procesów metodą [[Stos (informatyka)|stosu (LIFO)]]. Do pracy nie wymagał generatora przerwań zegara.
+=== Wersja 2 ===
-Twórcami byli dwaj pracownicy Laboratorium Komputerowego w Zakładzie Urządzeń Okrętowych ówczesnego Instytutu Okrętowego Politechniki Gdańskiej.
+CROOK-2 oferował m.in. sterowanie obiektami w czasie rzeczywistym poprzez kasetę [[CAMAC]]. Posiadał poszerzony algorytm szeregowania wykorzystujący priorytetowanie procesów oraz rotację w bazie przerwań zegarowych. Był wykorzystywany w systemie intensywnego nadzoru po operacjach [[neurochirurgia|neurochirurgicznych]] w Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej [[Polska Akademia Nauk|PAN]].
-===Bibliografia===
+=== Wersja 3 ===
+Kolejna wersja, CROOK-3, wykorzystywała opracowane w ramach prac dyplomowych na Wydziale Elektroniki sterowniki dysków i taśm magnetycznych dla bloku sprzężenia K-202 z modułem CAMAC<ref>Komputer K-202 nie posiadał kanału podłączenia pamięci masowych, natomiast była możliwa transmisja blokowa pomiędzy pamięcią operacyjną i modułem CAMAC za pośrednictwem bloku sprzężenia.</ref>. W związku z tym CROOK stał się systemem dyskowym, umożliwiającym przydzielenie użytkownikom nazw i haseł oraz puli przestrzeni dyskowej w postaci osobistego skorowidza plików, z możliwością pracy z ogólnodostępną biblioteką. Ponadto system z wielodostępnego stał się też wielozadaniowy - pozwalał każdemu z pracujących użytkowników wystartować kilka programów, z których każdy mógł stanowić kilka współbieżnych procesów. Po przeniesieniu go na komputer Mera 400<ref>Mera 400 była pod względem architektury i listy rozkazów praktycznie zgodna z K-202, co pozwalało na automatyczną translację programów napisanych w asemblerze K-202.</ref> pozwalał na standardowej konfiguracji z [[ferryt]]ową pamięcią operacyjną 64 kiB i jednym [[Dysk twardy|dyskiem]] 5 MiB obsługiwać do czterech użytkowników, zajmując na stałe 16 kiB i udostępniając każdemu z pracujących pozostałe 48 KiB.
-[http://www.pg.gda.pl/PismoPG/nr3/labor.html Rys historyczny Laboratorium Komputerowego ZUO IO PG]
+=== Wersja 4 ===
-[[kategoria:historia informatyki]]
+Następna wersja, CROOK-4, obsługiwała hierarchiczną strukturę zbiorów dyskowych oraz hierarchiczną strukturę procesów, a także wszystkie urządzenia peryferyjne, które można było podłączyć do Mery 400. Pozwalał na definiowanie i wykorzystywanie symulatorów innych systemów operacyjnych, jak np. natywnego dla Mery systemu SOM-3. Ponadto zespół z [[Politechnika Poznańska|Politechniki Poznańskiej]] opracował dla CROOKa translatory języków [[ALGOL|Algol]], [[Modula-2]], [[CSL (język programowania)|CSL]], [[Lisp]] i [[Fortran]]. W okresie [[1982]]-[[1985]] system był stosowany na około siedemdziesięciu komputerach Mera 400, m.in. w kilku miastach w zastosowaniu pierwotnym tego systemu, czyli sterowaniem w czasie rzeczywistym urządzeń, w tym przypadku urządzeń sygnalizacji świetlnej.
-[[kategoria:systemy operacyjne]]
-[[kategoria:Unix]]
+=== Wersja 5 ===
+Po zaprzestaniu w [[1985]] roku produkcji komputerów Mera 400 i rezygnacji z dostarczania systemu przez IMM, jego rozwoju i dystrybucji podjęło się [[Przedsiębiorstwo Zagraniczne]] [[AMEPOL]], zajmujące się też unowocześnianiem komputerów Mera 400. W wyniku prac rozwojowych powstała ostatnia wersja, CROOK-5, współpracująca z zegarem czasu rzeczywistego, procesorem komunikacyjnym, pamięciami operacyjnymi wielkości do 2 MiB oraz dyskami 40 MiB, pozwalająca na połączenie komputerów łączem o przepływności 2 MiB/s<ref>Taką wartość - 2 MiB na sekundę podaje Z. Czerniak.</ref>. Do obsługiwanych języków dołączył [[C (język programowania)|C]]. Instalacje dwukomputerowe mogły obsługiwać jednocześnie 24 użytkowników.
+== CROOK vs. UNIX ==
+CROOK w końcowej wersji zbliżył się do systemu UNIX, ale głównie ze względu na obsługę ideowo takiego samego hierarchicznego systemu plików. Natomiast na poziomie fizycznej organizacji dysku, odmiennie niż w Uniksie, pliki nie były fragmentowane, ale zajmowały zawsze spójne obszary.
+== Autorzy systemu ==
+Inicjatorem przedsięwzięcia był Włodzimierz J. Martin, a jedynym autorem wersji 1 i 2 Zbigniew Czerniak<ref>Sprawa autorstwa nie jest jednoznaczna w świetle jedynego wykorzystanego źródła, wymienionego w bibliografii artykułu Z. Czerniaka, który w nim stwierdza: ''... kto był autorem systemu. Inicjatorem przedsięwzięcia był niewątpliwie Włodzimierz Martin. To dzięki jego działaniom egzemplarze K−202 i MERY−400 znalazły się w Instytucie Okrętowym PG. On też wciągał do współpracy przy tworzeniu systemu młodszych kolegów i organizował studentom informatyki prace dyplomowe. Pierwszym i przez jakiś czas jedynym „wciągniętym” był autor niniejszego tekstu. Tak więc CROOK−1 i 2 były w całości dziełami jednego autora. CROOK−3 miał już drugiego autora.''</ref>. W tworzeniu kolejnych wersji mieli udział: Marek Nikodemski - hierarchiczny system zbiorów dyskowych oraz interpreter języka komunikacji z systemem, Roman Lutowski – sterownik dysków, Wiesław Bojarski – sterownik taśm, szybkie łącze 2 MiB/s, Zbigniew Czerniak - obsługa peryferii, zarządzanie procesami i pamięcią operacyjną oraz kompilator języka maszynowego ASSM; Zenon Kapała – interpreter języka BASIC, kompilator języka C oraz symulator systemu SOM-3, August Rams – symulator maszyny analogowej [[CEMMA]]; Andrzej Bobcow – edytor kontekstowy EDIT; Janusz Gocałek i Jacek Klauziński – kompilatory języków FORTRAN, LISP, CSL, ALGOL, MODULA-2.
+== Przypisy ==
+{{Przypisy}}
+== Bibliografia ==
+* Czerniak Zbigniew, ''K-202, MERA-400 i CROOK. Krótka historia pewnego projektu'', Pismo PG, nr 8/2008, str. 32-34, [http://www.pg.gda.pl/pismo/?y=2008&n=08&f=cz3.pdf dostępne w Internecie, dostęp 2009-04-21]
+* Zieliński Stefan, ''Laboratorium komputerowe. Rys historyczny'', Pismo PG, nr 3 (marzec) 1995, [http://www.pg.gda.pl/pismo/?y=1995&n=03&art=a11 dostępne w Internecie, dostęp 2009-04-21]
+== Linki zewnętrzne ==
+* [https://mera400.pl/System_Operacyjny_CROOK-5 Opis systemu operacyjnego CROOK-5 i jego narzędzi]
+* [https://mera400.pl/CROOK-5_-_obraz_dysku Obraz dysku z zainstalowanym systemem CROOK-5] dla emulatora [[EM400]]
+* [https://mera400.pl/DRM_w_systemie_operacyjnym_CROOK-5 DRM w systemie operacyjnym CROOK-5]
+[[Kategoria:Historia informatyki]]
+[[Kategoria:Polskie systemy operacyjne]]