Neidio i'r cynnwys

Henry Kissinger: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gynt
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
B r2.7.1) (robot yn ychwanegu: bn:হেনরি কিসিঞ্জার
B cat 100 oed
Tagiau: Golygiad cod 2017
 
(Ni ddangosir y 27 golygiad yn y canol gan 13 defnyddiwr arall)
Llinell 1: Llinell 1:
{{Gwybodlen Arweinydd
[[Delwedd:Henry Kissinger.jpg|bawd|Henry Kissinger ym 1976]]
| enw=Henry Kissinger
[[Gwyddor gwleidyddiaeth|Gwyddonydd gwleidyddol]] a [[diplomyddiaeth|diplomydd]] o [[Americanwr]] a aned yn [[yr Almaen]] yw '''Henry Alfred Kissinger''' (ganwyd 27 Mai 1923) a dderbynodd [[Gwobr Heddwch Nobel]]. Gwasanaethodd fel [[Cynghorydd Diogelwch Cenedlaethol (Unol Daleithiau)|Cynghorydd Diogelwch Cenedlaethol]] ac yn hwyrach ar y cyd fel [[Ysgrifennydd Gwladwriaeth yr Unol Daleithiau|Ysgrifennydd y Wladwriaeth]] yng ngweinyddiaethau'r Arlywyddion [[Richard Nixon]] a [[Gerald Ford]].
| delwedd = Henry Kissinger.jpg
| swydd = [[Ysgrifennydd Gwladol yr Unol Daleithiau]]
| dechrau_tymor = [[22 Medi]] [[1973]]
| diwedd_tymor = [[20 Ionawr]] [[1977]]
| rhagflaenydd = [[William Rogers]]
| olynydd = [[Cyrus Vance]]
| swydd2=[[Cynghorydd Diogelwch Cenedlaethol (Yr Unol Daleithiau)|Cynghorydd Diogelwch Cenedlaethol]]
| dechrau_tymor2=[[20 Ionawr]] [[1969]]
| diwedd_tymor2 = [[3 Tachwedd]] [[1975]]
| rhagflaenydd2= [[Walt Rostow]]
| olynydd2 = [[Brent Scowcroft]]
| dyddiad_geni=[[27 Mai]] [[1923]]
| lleoliad_geni=[[Fürth]], [[Gweriniaeth Weimar|Yr Almaen]]
| dyddiad_marw=[[29 Tachwedd]] [[2023]]
| lleoliad_marw=[[Kent, Connecticut]], UDA
| plaid=[[Plaid Weriniaethol (Unol Daleithiau)|Gweriniathol]]
| priod=[[Ann Fleischer]] (p. 1949; ysgariad 1964) Nancy Maginnes (p. 1974)
| plant= Elizabeth a David
| galwedigaeth =
| crefydd =
| llofnod = Henry Kissinger Signature 2.svg
}}
[[Gwyddor gwleidyddiaeth|Gwyddonydd gwleidyddol]] a [[diplomyddiaeth|diplomydd]] o [[Americanwr]] a aned yn [[yr Almaen]] oedd '''Henry Alfred Kissinger''' ([[27 Mai]] [[1923]] – [[29 Tachwedd]] [[2023]]) a dderbynodd [[Gwobr Heddwch Nobel]]. Gwasanaethodd fel [[Cynghorydd Diogelwch Cenedlaethol (Unol Daleithiau)|Cynghorydd Diogelwch Cenedlaethol]] ac yn hwyrach ar y cyd fel [[Ysgrifennydd Gwladwriaeth yr Unol Daleithiau|Ysgrifennydd y Wladwriaeth]] yng ngweinyddiaethau'r Arlywyddion [[Richard Nixon]] a [[Gerald Ford]].


O 1969 hyd 1977, chwaraeodd Kissinger rhan flaenllaw ym [[cysylltiadau tramor yr Unol Daleithiau|mholisi tramor yr Unol Daleithiau]] gan ymarfer safbwynt ''[[Realpolitik]]''. Yn ystod y cyfnod hwn, dechreuodd polisi ''[[détente]]'' â'r [[Undeb Sofietaidd]], dilynodd polisi o [[nesâd]] â [[Gweriniaeth Pobl Tsieina]], a thrafododd [[Cytundebau Heddwch Paris]] gan ddod ag ymyrraeth Americanaidd yn [[Rhyfel Fiet Nam]] i ben.
O 1969 hyd 1977, chwaraeodd Kissinger rhan flaenllaw ym [[cysylltiadau tramor yr Unol Daleithiau|mholisi tramor yr Unol Daleithiau]] gan ymarfer safbwynt ''[[Realpolitik]]''. Yn ystod y cyfnod hwn, dechreuodd polisi ''[[détente]]'' â'r [[Undeb Sofietaidd]], dilynodd polisi o [[nesâd]] â [[Gweriniaeth Pobl Tsieina]], a thrafododd [[Cytundebau Heddwch Paris]] gan ddod ag ymyrraeth Americanaidd yn [[Rhyfel Fiet Nam]] i ben.


Mae Kissinger yn ffigur dadleuol. Ef yw cadeirydd [[Kissinger Associates]], busnes ymgynghori rhyngwladol, ac mae nifer o arlywyddion Americanaidd ac arweinwyr eraill o gwmpas y byd wedi ymofyn arno am ei farn a'i gyngor. Mae awdurdodau yn Ffrainc, Sbaen, Chile, a'r Ariannin wedi ceisio cwestiynu Kissinger am ei ran yn [[Ymgyrch Condor]].
Roedd Kissinger yn ffigur dadleuol ac yn gadeirydd [[Kissinger Associates]], busnes ymgynghori rhyngwladol. Roedd nifer o arlywyddion Americanaidd ac arweinwyr eraill o gwmpas y byd yn cymeryd ei farn a'i gyngor. Mae awdurdodau yn Ffrainc, Sbaen, Chile, a'r Ariannin wedi ceisio cwestiynu Kissinger am ei ran yn [[Ymgyrch Condor]].
Bu farw Kissinger yn ei cartref yn [[Kent, Connecticut]], yn 100 oed.<ref>{{cite news|url = https://www.nytimes.com/2023/11/29/us/henry-kissinger-dead.html|title = Henry Kissinger Is Dead at 100; Shaped Nation's Cold War History|last = Sanger|first = David E.|author-link=David E. Sanger|date = 29 Tachwedd 2023|accessdate = 29 Tachwedd 2023|newspaper = [[The New York Times]]|url-access = limited|archive-date = 30 Tachwedd 2023|archive-url = https://web.archive.org/web/20231130015820/https://www.nytimes.com/2023/11/29/us/henry-kissinger-dead.html|url-status = live|language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Pengelly |first=Martin |date=30 Tachwedd 2023 |title=Henry Kissinger, secretary of state to Richard Nixon, dies at 100 |language=en-GB |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/us-news/2023/nov/29/henry-kissinger-dies-secretary-of-state-richard-nixon |access-date=2023-11-30 |issn=0261-3077 |archive-date=30 Tachwedd 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231130021956/https://www.theguardian.com/us-news/2023/nov/29/henry-kissinger-dies-secretary-of-state-richard-nixon |url-status=live }}</ref>


== Bywyd a gyrfa gynnar ==
== Bywyd a gyrfa gynnar ==
Ganwyd Henry Alfred Kissinger yn [[Fürth]], yr Almaen, ar 27 Mai 1923. Daeth ef a'i deulu i [[Dinas Efrog Newydd|Ddinas Efrog Newydd]] gan ffoi o'r [[Natsïaid]] ym 1938 a chafodd ei dderbyn yn ddinesydd Americanaidd ar 19 Mehefin 1943. O 1943 hyd 1946 gwasanaethodd yng [[Corfflu Gwrth-ysbïwriaeth Byddin yr Unol Daleithiau|Nghorfflu Gwrth-ysbïwriaeth Byddin yr Unol Daleithiau]], gan weithio fel cyfieithydd pan goresgynodd y Cynghreiriaid yr Almaen, ac o 1946 i 1949 yr oedd yn gapten yn yr Adfyddin Gudd-wybodaeth Filwrol. Enillodd gradd Baglor Celfyddydau o [[Coleg Harvard|Goleg Harvard]] ym 1950 a gradd Meistr Celfyddydau ym 1952 a Doethur Athroniaeth ym 1954 o [[Prifysgol Harvard|Brifysgol Harvard]], gan ysgrifennu [[traethawd ymchwil]] ei ddoethuriaeth ar [[Metternich]].
Ganwyd Henry Alfred Kissinger yn [[Fürth]], yr Almaen, ar 27 Mai 1923. Daeth ef a'i deulu i [[Dinas Efrog Newydd|Ddinas Efrog Newydd]] gan ffoi o'r [[Natsïaid]] ym 1938 a chafodd ei dderbyn yn ddinesydd Americanaidd ar 19 Mehefin 1943. O 1943 hyd 1946 gwasanaethodd yng [[Corfflu Gwrth-ysbïwriaeth Byddin yr Unol Daleithiau|Nghorfflu Gwrth-ysbïwriaeth Byddin yr Unol Daleithiau]], gan weithio fel cyfieithydd pan goresgynodd y Cynghreiriaid yr Almaen, ac o 1946 i 1949 roedd yn gapten yn yr Adfyddin Gudd-wybodaeth Filwrol. Enillodd gradd Baglor Celfyddydau o [[Coleg Harvard|Goleg Harvard]] ym 1950 a gradd Meistr Celfyddydau ym 1952 a Doethur Athroniaeth ym 1954 o [[Prifysgol Harvard|Brifysgol Harvard]], gan ysgrifennu [[traethawd ymchwil]] ei ddoethuriaeth ar [[Metternich]].


O 1954 hyd 1971 roedd yn aelod o Gyfadran Prifysgol Harvard, yn Adran y Llywodraeth ac yn y Canolfan dros Faterion Rhyngwladol. Fel academydd, roedd yn arbenigwr ar ddiplomyddiaeth Ewropeaidd yn y 18fed ganrif. Gwasanaethodd fel Cyfarwyddwr Astudiaethau, Arfau Niwclear a Pholisi Tramor, ar gyfer y [[Council on Foreign Relations]] o 1955 hyd 1956. Yn ystod arlywyddiaethau [[John F. Kennedy|Kennedy]] a [[Lyndon B. Johnson|Johnson]] cefnogodd Kissinger y strategaeth "[[ymateb hyblyg]]" yn frwd tra yr oedd yn aelod o felinau trafod megis y [[RAND Corporation]].
O 1954 hyd 1971 roedd yn aelod o Gyfadran Prifysgol Harvard, yn Adran y Llywodraeth ac yn y Canolfan dros Faterion Rhyngwladol. Fel academydd, roedd yn arbenigwr ar ddiplomyddiaeth Ewropeaidd yn y 18g. Gwasanaethodd fel Cyfarwyddwr Astudiaethau, Arfau Niwclear a Pholisi Tramor, ar gyfer y [[Council on Foreign Relations]] o 1955 hyd 1956. Yn ystod arlywyddiaethau [[John F. Kennedy|Kennedy]] a [[Lyndon B. Johnson|Johnson]] cefnogodd Kissinger y strategaeth "[[ymateb hyblyg]]" yn frwd tra roedd yn aelod o felinau trafod megis y [[RAND Corporation]].


== Gyrfa lywodraethol ==
== Gyrfa lywodraethol ==
Llinell 30: Llinell 55:


=== Dwyrain Timor ===
=== Dwyrain Timor ===
Ym 1975 goresgynwyd y cyn-drefedigaeth [[Portiwgal|Bortiwgalaidd]] [[Dwyrain Timor]] gan [[Indonesia]] yn sgîl [[Chwyldro'r Carnasiynau]] a sbardunodd datrefedigaethu yng nghyn-ymerodraeth Portiwgal. Ym mis Rhagfyr 1975 ymwelodd yr Arlywydd Ford a Kissinger â [[Suharto]], Arlywydd Indonesia, yn [[Jakarta]]. Trafodant ei gynllun i oresgyn Dwyrain Timor, a chadarnhaodd Ford a Kissinger na fydd cysylltiadau rhwng Indonesia a'r Unol Daleithiau yn dioddef o ganlyniad i hyn. Gadawodd Ford a Kissinger y wlad ar 7 Rhagfyr ac aeth lluoedd Indonesia i mewn i Ddwyrain Timor yn hwyrach y diwrnod hwnna. Parhaodd y [[meddiannaeth Dwyrain Timor gan Indonesia|feddiannaeth]] am 24 mlynedd.
Ym 1975 goresgynnwyd y cyn-drefedigaeth [[Portiwgal|Bortiwgalaidd]] [[Dwyrain Timor]] gan [[Indonesia]] yn sgîl [[Chwyldro'r Carnasiynau]] a sbardunodd datrefedigaethu yng nghyn-ymerodraeth Portiwgal. Ym mis Rhagfyr 1975 ymwelodd yr Arlywydd Ford a Kissinger â [[Suharto]], Arlywydd Indonesia, yn [[Jakarta]]. Trafodant ei gynllun i oresgyn Dwyrain Timor, a chadarnhaodd Ford a Kissinger na fydd cysylltiadau rhwng Indonesia a'r Unol Daleithiau yn dioddef o ganlyniad i hyn. Gadawodd Ford a Kissinger y wlad ar 7 Rhagfyr ac aeth lluoedd Indonesia i mewn i Ddwyrain Timor yn hwyrach y diwrnod hwnna. Parhaodd y [[meddiannaeth Dwyrain Timor gan Indonesia|feddiannaeth]] am 24 mlynedd.


== Ar ôl gadael y llywodraeth ==
== Ar ôl gadael y llywodraeth ==
Llinell 70: Llinell 95:
{{cyfeiriadau}}
{{cyfeiriadau}}


== Ffynonellau ==
==Ffynonellau==
* Dallek, R. ''Nixon and Kissinger: Partners in Power'' (Llundain, Penguin, 2008).
* Dallek, R. ''Nixon and Kissinger: Partners in Power'' (Llundain, Penguin, 2008).
* Hitchens, C. ''The Trial of Henry Kissinger'' (Llundain, Verso, 2001).
* Hitchens, C. ''The Trial of Henry Kissinger'' (Llundain, Verso, 2001).
Llinell 76: Llinell 101:
* Isaacson, W. ''Kissinger: A Biography'' (Efrog Newydd, Touchstone, 1992).
* Isaacson, W. ''Kissinger: A Biography'' (Efrog Newydd, Touchstone, 1992).
* Landau, D. ''Kissinger: The Uses of Power'' (Llundain, Robson, 1974).
* Landau, D. ''Kissinger: The Uses of Power'' (Llundain, Robson, 1974).

{{dechrau-bocs}}
{{Teitl Dil|swydd}}
{{bocs olyniaeth | cyn = [[Walt Whitman Rostow]] | teitl = [[Cynghorydd Diogelwch Cenedlaethol (Yr Unol Daleithiau)|Cynghorydd Diogelwch Cenedlaethol]] |blynyddoedd=[[1969]] – [[1975]]| ar ôl = Brent Scowcroft}}
{{bocs olyniaeth | cyn = [[William P. Rogers]] | teitl = [[Ysgrifennydd Gwladol yr Unol Daleithiau]] |blynyddoedd=[[1973]] – [[1977]]| ar ôl = [[Cyrus Vance]]}}
{{diwedd-bocs}}

{{Rheoli awdurdod}}


{{DEFAULTSORT:Kissinger, Henry}}
{{DEFAULTSORT:Kissinger, Henry}}
[[Categori:Americanwyr Almaenig]]
[[Categori:Americanwyr Almaenig]]
[[Categori:Americanwyr Iddewig]]
[[Categori:Americanwyr Iddewig]]
[[Categori:Cynghorwyr Diogelwch Cenedlaethol yr Unol Daleithiau]]
[[Categori:Diplomyddion Americanaidd]]
[[Categori:Diplomyddion Americanaidd]]
[[Categori:Enillwyr Gwobr Heddwch Nobel]]
[[Categori:Genedigaethau 1923]]
[[Categori:Genedigaethau 1923]]
[[Categori:Marwolaethau 2023]]
[[Categori:Gwleidyddion Americanaidd]]
[[Categori:Gwleidyddion Americanaidd]]
[[Categori:Gwrth-gomiwnyddion Americanaidd]]
[[Categori:Gwrth-gomiwnyddion Americanaidd]]
[[Categori:Milwyr Americanaidd]]
[[Categori:Milwyr Americanaidd yr 20fed ganrif]]
[[Categori:Milwyr Byddin yr Unol Daleithiau]]
[[Categori:Pobl o Fafaria]]
[[Categori:Pobl o Fafaria]]
[[Categori:Pobl o Ddinas Efrog Newydd]]
[[Categori:Pobl o Ddinas Efrog Newydd]]
[[Categori:Pobl ganmlwydd oed]]
[[Categori:Realaeth (damcaniaeth cysylltiadau rhyngwladol)]]
[[Categori:Realaeth (damcaniaeth cysylltiadau rhyngwladol)]]
[[Categori:Ysgolheigion Americanaidd yn yr iaith Saesneg]]
[[Categori:Ysgolheigion cysylltiadau rhyngwladol]]
[[Categori:Ysgolheigion cysylltiadau rhyngwladol]]
[[Categori:Ysgrifenyddion Gwladol yr Unol Daleithiau]]

[[ar:هنري كسنجر]]
[[az:Henri Kissincer]]
[[be:Генры Кісінджэр]]
[[be-x-old:Генры Кісынджэр]]
[[bg:Хенри Кисинджър]]
[[bn:হেনরি কিসিঞ্জার]]
[[bs:Henry Kissinger]]
[[ca:Henry Kissinger]]
[[ckb:ھەنری کیسینجەر]]
[[cs:Henry Kissinger]]
[[da:Henry Kissinger]]
[[de:Henry Kissinger]]
[[el:Χένρυ Κίσινγκερ]]
[[en:Henry Kissinger]]
[[eo:Henry Kissinger]]
[[es:Henry Kissinger]]
[[et:Henry Kissinger]]
[[eu:Henry Kissinger]]
[[fa:هنری کسینجر]]
[[fi:Henry Kissinger]]
[[fr:Henry Kissinger]]
[[fy:Henry Kissinger]]
[[gl:Henry Alfred Kissinger]]
[[he:הנרי קיסינג'ר]]
[[hr:Henry Kissinger]]
[[hu:Henry Kissinger]]
[[id:Henry Alfred Kissinger]]
[[io:Henry Kissinger]]
[[is:Henry Kissinger]]
[[it:Henry Kissinger]]
[[ja:ヘンリー・キッシンジャー]]
[[ka:ჰენრი კისინჯერი]]
[[ko:헨리 키신저]]
[[ku:Henry Kissinger]]
[[la:Henricus Kissinger]]
[[lt:Henry Kissinger]]
[[lv:Henrijs Kisindžers]]
[[my:ကစ်ဆင်းဂျား ဟင်နရီအဲလဖရက်]]
[[ne:हेनरी किसिन्जर]]
[[nl:Henry Kissinger]]
[[no:Henry Kissinger]]
[[pam:Henry Kissinger]]
[[pl:Henry Kissinger]]
[[pnb:ہنری کسنگر]]
[[pt:Henry Kissinger]]
[[ro:Henry Kissinger]]
[[ru:Киссинджер, Генри]]
[[sc:Henry Kissinger]]
[[sh:Henry Kissinger]]
[[simple:Henry Kissinger]]
[[sk:Henry Kissinger]]
[[sl:Henry Kissinger]]
[[sq:Henry Kissinger]]
[[sr:Хенри Кисинџер]]
[[sv:Henry Kissinger]]
[[ta:ஹென்றி கிசிஞ்சர்]]
[[th:เฮนรี คิสซินเจอร์]]
[[tr:Henry Kissinger]]
[[uk:Генрі Кіссинджер]]
[[vi:Henry Kissinger]]
[[war:Henry Kissinger]]
[[yo:Henry Kissinger]]
[[zh:亨利·基辛格]]

Golygiad diweddaraf yn ôl 21:45, 15 Rhagfyr 2023

Henry Kissinger
Henry Kissinger

Cyfnod yn y swydd
22 Medi 1973 – 20 Ionawr 1977
Rhagflaenydd William Rogers
Olynydd Cyrus Vance
Cyfnod yn y swydd
20 Ionawr 1969 – 3 Tachwedd 1975
Rhagflaenydd Walt Rostow
Olynydd Brent Scowcroft
Geni 27 Mai 1923
Fürth, Yr Almaen
Marw 29 Tachwedd 2023
Kent, Connecticut, UDA
Plaid wleidyddol Gweriniathol
Priod Ann Fleischer (p. 1949; ysgariad 1964) Nancy Maginnes (p. 1974)
Plant Elizabeth a David
Llofnod

Gwyddonydd gwleidyddol a diplomydd o Americanwr a aned yn yr Almaen oedd Henry Alfred Kissinger (27 Mai 1923 – 29 Tachwedd 2023) a dderbynodd Gwobr Heddwch Nobel. Gwasanaethodd fel Cynghorydd Diogelwch Cenedlaethol ac yn hwyrach ar y cyd fel Ysgrifennydd y Wladwriaeth yng ngweinyddiaethau'r Arlywyddion Richard Nixon a Gerald Ford.

O 1969 hyd 1977, chwaraeodd Kissinger rhan flaenllaw ym mholisi tramor yr Unol Daleithiau gan ymarfer safbwynt Realpolitik. Yn ystod y cyfnod hwn, dechreuodd polisi détente â'r Undeb Sofietaidd, dilynodd polisi o nesâd â Gweriniaeth Pobl Tsieina, a thrafododd Cytundebau Heddwch Paris gan ddod ag ymyrraeth Americanaidd yn Rhyfel Fiet Nam i ben.

Roedd Kissinger yn ffigur dadleuol ac yn gadeirydd Kissinger Associates, busnes ymgynghori rhyngwladol. Roedd nifer o arlywyddion Americanaidd ac arweinwyr eraill o gwmpas y byd yn cymeryd ei farn a'i gyngor. Mae awdurdodau yn Ffrainc, Sbaen, Chile, a'r Ariannin wedi ceisio cwestiynu Kissinger am ei ran yn Ymgyrch Condor.

Bu farw Kissinger yn ei cartref yn Kent, Connecticut, yn 100 oed.[1][2]

Bywyd a gyrfa gynnar[golygu | golygu cod]

Ganwyd Henry Alfred Kissinger yn Fürth, yr Almaen, ar 27 Mai 1923. Daeth ef a'i deulu i Ddinas Efrog Newydd gan ffoi o'r Natsïaid ym 1938 a chafodd ei dderbyn yn ddinesydd Americanaidd ar 19 Mehefin 1943. O 1943 hyd 1946 gwasanaethodd yng Nghorfflu Gwrth-ysbïwriaeth Byddin yr Unol Daleithiau, gan weithio fel cyfieithydd pan goresgynodd y Cynghreiriaid yr Almaen, ac o 1946 i 1949 roedd yn gapten yn yr Adfyddin Gudd-wybodaeth Filwrol. Enillodd gradd Baglor Celfyddydau o Goleg Harvard ym 1950 a gradd Meistr Celfyddydau ym 1952 a Doethur Athroniaeth ym 1954 o Brifysgol Harvard, gan ysgrifennu traethawd ymchwil ei ddoethuriaeth ar Metternich.

O 1954 hyd 1971 roedd yn aelod o Gyfadran Prifysgol Harvard, yn Adran y Llywodraeth ac yn y Canolfan dros Faterion Rhyngwladol. Fel academydd, roedd yn arbenigwr ar ddiplomyddiaeth Ewropeaidd yn y 18g. Gwasanaethodd fel Cyfarwyddwr Astudiaethau, Arfau Niwclear a Pholisi Tramor, ar gyfer y Council on Foreign Relations o 1955 hyd 1956. Yn ystod arlywyddiaethau Kennedy a Johnson cefnogodd Kissinger y strategaeth "ymateb hyblyg" yn frwd tra roedd yn aelod o felinau trafod megis y RAND Corporation.

Gyrfa lywodraethol[golygu | golygu cod]

Penodwyd Kissinger yn Gynghorydd Diogelwch Cenedlaethol gan Richard Nixon wedi iddo ennill etholiad arlywyddol 1968. Ym 1973 penodwyd yn Ysgrifennydd y Wladwriaeth, swydd a gadwodd hyd i arlywyddiaeth Ford ddod i ben ym 1977. Cadwodd ei swydd fel Cynghorydd Diogelwch Cenedlaethol hyd 1975.

Rhyfel Fietnam[golygu | golygu cod]

Chwaraeodd Kissinger rôl flaenllaw yn Ymgyrch Menu, yr ymgyrch fomio gudd yng Nghambodia, ac Ymgyrch Cambodia a ledaenodd ymyrraeth Americanaidd yn Rhyfel Fietnam i Gambodia. Bwriad yr ymgyrch fomio oedd i dorri cyflenwadau Gogledd Fietnam a chyflymu diwedd i'r rhyfel.

Ym 1973 enillodd Kissinger, ynghŷd â Le Duc Tho, aelod o Politburo Gogledd Fietnam, Gwobr Heddwch Nobel am drafod Cytundebau Heddwch Paris gan ddod i gytundeb ar gadoediad. Gwrthododd Tho'r wobr, gan honni nad oedd heddwch wedi dychwelyd i Fietnam. Parhaodd y rhyfel hyd gwymp Saigon ym 1975 a buddugoliaeth y Gogledd comiwnyddol.

Gweriniaeth Pobl Tsieina[golygu | golygu cod]

Kissinger, Zhou Enlai (canol) a Mao Zedong (dde)

Cynhalodd Kissinger cyfarfodydd cudd â'r Tsieineaid mewn ymgais i ennill nesâd yng nghysylltiadau rhwng yr Unol Daleithiau a Gweriniaeth Pobl Tsieina, a arweiniodd at daith Nixon i Tsieina ym 1972.

Y Dwyrain Canol[golygu | golygu cod]

Chwaraeodd rhan yn y ddiplomyddiaeth gwenoli a ddaeth â therfyn i Ryfel Yom Kippur ym 1973.

America Ladin[golygu | golygu cod]

Cyhuddir Kissinger o gefnogi coup d'état a ddymchwelodd Salvador Allende, Arlywydd Chile, ym 1973.

Dwyrain Timor[golygu | golygu cod]

Ym 1975 goresgynnwyd y cyn-drefedigaeth Bortiwgalaidd Dwyrain Timor gan Indonesia yn sgîl Chwyldro'r Carnasiynau a sbardunodd datrefedigaethu yng nghyn-ymerodraeth Portiwgal. Ym mis Rhagfyr 1975 ymwelodd yr Arlywydd Ford a Kissinger â Suharto, Arlywydd Indonesia, yn Jakarta. Trafodant ei gynllun i oresgyn Dwyrain Timor, a chadarnhaodd Ford a Kissinger na fydd cysylltiadau rhwng Indonesia a'r Unol Daleithiau yn dioddef o ganlyniad i hyn. Gadawodd Ford a Kissinger y wlad ar 7 Rhagfyr ac aeth lluoedd Indonesia i mewn i Ddwyrain Timor yn hwyrach y diwrnod hwnna. Parhaodd y feddiannaeth am 24 mlynedd.

Ar ôl gadael y llywodraeth[golygu | golygu cod]

Penodwyd Kissinger gan yr Arlywydd George W. Bush i gadeirio Comisiwn 9/11 ar 27 Tachwedd 2002. Ymhen ychydig o wythnosau, ymddiswyddodd oherwydd gwrthododd i ddatgelu enwau cleientiaid Kissinger Associates, ynghylch pryderon am wrthdaro buddiannau.[3]

Bywyd personol[golygu | golygu cod]

Henry a Nancy Kissinger yn 2008.

Priododd Ann Fleischer ym 1949 a chafodd dau blentyn, Elizabeth a David, cyn ysgaru ym 1964. Ym 1974 priododd Nancy Maginnes.

Delwedd[golygu | golygu cod]

Mae nifer o awduron a sylwebwyr, megis Christopher Hitchens, wedi cyhuddo Kissinger o droseddau rhyfel a throseddau eraill yn erbyn cyfraith ryngwladol. Mae ymgeision gan awdurdodau Ffrainc, Sbaen, Chile, a'r Ariannin i'w gwestiynu am ei ran yn Ymgyrch Condor wedi methu hyd yn hyn.

Rhwng ei ddwy briodas, daeth Kissinger yn symbol rhyw, gan ennill y llysenw Henry the Kiss ("Henry'r Cusan").[4] Enillodd enw am fod yn hoff o fwyd, gwin a chwaraeon, yn enwedig pêl-droed. Adnabyddir hefyd fel dyn arabus.[5]

Credir rhai taw Kissinger oedd yr ysbydoliaeth am y ffilm Dr. Strangelove.[4] Canwyd cân amdano gan Eric Idle ar Monty Python's Contractual Obligation Album, albwm Monty Python a ryddhawyd ym 1980.[6]

Llyfryddiaeth[golygu | golygu cod]

Hunangofiannau[golygu | golygu cod]

Arall[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ Sanger, David E. (29 Tachwedd 2023). "Henry Kissinger Is Dead at 100; Shaped Nation's Cold War History". The New York Times (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 30 Tachwedd 2023. Cyrchwyd 29 Tachwedd 2023.
  2. ↑ Pengelly, Martin (30 Tachwedd 2023). "Henry Kissinger, secretary of state to Richard Nixon, dies at 100". The Guardian (yn Saesneg). ISSN 0261-3077. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 30 Tachwedd 2023. Cyrchwyd 2023-11-30.
  3. ↑ (Saesneg) Kissinger resigns as head of 9/11 commission. CNN (13 Rhagfyr 2002).
  4. ↑ 4.0 4.1 (Saesneg) Frost, Caroline. Henry Kissinger: Profile. BBC.
  5. ↑ (Saesneg) The Nation: Henry Kissinger Off Duty. TIME (7 Chwefror, 1972).
  6. ↑ "Henry Kissinger" gan Monty Python ar YouTube.

Ffynonellau[golygu | golygu cod]

  • Dallek, R. Nixon and Kissinger: Partners in Power (Llundain, Penguin, 2008).
  • Hitchens, C. The Trial of Henry Kissinger (Llundain, Verso, 2001).
  • Horne, A. 1973: Kissinger's Year (Llundain, Weidenfeld & Nicolson, 2009).
  • Isaacson, W. Kissinger: A Biography (Efrog Newydd, Touchstone, 1992).
  • Landau, D. Kissinger: The Uses of Power (Llundain, Robson, 1974).
Swyddi gwleidyddol
Rhagflaenydd:
Walt Whitman Rostow 		Cynghorydd Diogelwch Cenedlaethol
1969 – 1975 		Olynydd:
Brent Scowcroft
Rhagflaenydd:
William P. Rogers 		Ysgrifennydd Gwladol yr Unol Daleithiau
1973 – 1977 		Olynydd:
Cyrus Vance
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Henry_Kissinger&oldid=12044742"