ڕۆژژمێری کوردی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

**٢٧٢٤ی کوردی لە ڕۆژژمێری تر**
کۆچی ھەتاوی	١٬٤٠٣
کۆچی هەیڤی	١٬٤٤٥ – ١٬٤٤٦
زایینی	٢٬٠٢٤ – ٢٬٠٢٥
	ب; و; د;

گەڕان بە مێژوودا

→ گۆڕانکاریی کۆنتر

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو

دیداریویکیدەق

نێوھێڵ

دوایین پێداچوونەوەی ‏١٦:٢٣، ١١ی ئەیلوولی ٢٠٢٣

ڕۆژژمێری کوردی یان ساڵنامەی کوردی ساڵێکی ھەتاوییە واتە بەگوێرەی سووڕی زەوی بە دەوری ھەتاودا ژمارەی مانگەکان و دەستپێک و کۆتاییی ساڵەکان و ساتی گۆڕان بۆ ساڵی نوێ، کتومت ھەروەک ساڵی ئێرانییە، بەڵام دوو جیاوازیی سەرەکیی ھەیە کە بریتین لە:

ڕۆژژمێری کوردی بەپێچەوانەی ڕۆژژمێری ئێرانی، کۆچی نییە بەڵکوو ساڵی ١ی ڕۆژژمێری کوردی ئەو ساڵەیە کە ئیمپراتۆریی مەزنی ماد لەلایەن دیاکۆوە دامەزرا ئەویش ٧٠٠ ساڵ پێش زایین بوو.
لە سەردەمی کۆماری کوردستان لە مەھاباددا ناوی مانگەکان کران بە کوردی کە بریتین لە:

بەھار: خاکەلێوە (نەورۆز) (ھەرمێ پشکوان) - بانەمەڕ (گوڵان) - جۆزەردان
ھاوین: پووشپەڕ - خەرمانان - گەلاوێژ
پاییز: ڕەزبەر - خەزەڵوەر (گەڵاڕێزان) - سەرماوەز
زستان: بەفرانبار - ڕێبەندان - ڕەشەمە (ڕەشەمێ)

مانگەکان[دەستکاری]

ڕیزبەندی مانگەکان	ژمارەی ڕۆژەکان	ناوەکەی بە کوردی	ناوەکەی بە فارسی	مێژووکانی زایینی
مانگەکانی کۆچی ھەتاوی
١	٣١	خاکەلێوە	فەرڤەردین (فروردین)	٢١ی ئازار – ٢٠ی نیسان
٢	٣١	گوڵان	ئۆردیبێھێشت (اردیبھشت)	٢١ی نیسان – ٢١ی ئایار
٣	٣١	جۆزەردان	خۆرداد (خرداد)	٢٢ی ئایار – ٢١ی حوزەیران
٤	٣١	پوشپەڕ	تیر (تیر)	٢٢ی حوزەیران – ٢٢ی تەممووز
٥	٣١	خەرمانان	مۆرداد (مرداد)	٢٣ی تەممووز – ٢٢ی ئاب
٦	٣١	گەلاوێژ	شەھریڤەر (شھریور)	٢٣ی ئاب – ٢٢ی ئەیلوول
٧	٣٠	ڕەزبەر	مێھر (مھر)	٢٣ی ئەیلوول – ٢٢ی تشرینی یەکەم
٨	٣٠	خەزەڵوەر	ئابان (آبان)	٢٣ی تشرینی یەکەم – ٢١ی تشرینی دووەم
٩	٣٠	سەرماوەز	ئازەر (آذر)	٢٢ی تشرینی دووەم – ٢١ی کانوونی یەکەم
١٠	٣٠	بەفرانبار	دێی (دی)	٢٢ی کانوونی یەکەم – ٢٠ی کانوونی دووەم
١١	٣٠	ڕێبەندان	بەھمەن (بھمن)	٢١ی کانوونی دووەم – ١٩ی شوبات
١٢	٣٠/٢٩	ڕەشەمێ	ئێسفەند (اسفند)	٢٠ی شوبات – ٢٠ی ئازار

ساڵی کوردی[دەستکاری]

ئەمساڵی کوردی: ٢٧٢٤ (کوردی)

بەراوردی ساڵی کوردی لەگەڵ ساڵی ھەتاویی کۆچیدا[دەستکاری]

ساڵی کوردی «١٣٢١» ساڵ لە ساڵی ئێرانی گەورەترە. ئەگەر ئەمساڵ ساڵی (١٤٠٣)ی ھەتاوی بێت، ئاوا دەبێتە کوردی: (٢٧٢٤ = ١٣٢١ + ١٤٠٣)

یان ئەگەر ساڵی کوردیمان ھەبێت، بۆ ئەوەی بیکەینە ساڵی کۆچیی ھەتاوی (ئێرانی) بەپێچەوانەی سەرەوە دەکەین (١٤٠١ = ١٣٢١ - ٢٧٢٤)

بەراوردی ساڵی کوردی لەگەڵ ساڵی زایینیدا[دەستکاری]

یەکەم ساڵی دەستپێکی ڕۆژژمێری کوردی ٧٠٠ ساڵ پێش لە زایین بووە. بەھاری ئەو ساڵەش دەستپێکی ساڵەکە بووە. ھەروەکوو چۆن ساڵی کۆچیی ھەتاوی ھاوکات نییە لەگەڵ ساڵی زایینیدا، ساڵی کوردیش لەگەڵ ساڵی زایینیدا ھاوکات نییە. ساڵی کوردی ٧٠٠ ساڵ لە ساڵی زایینی گەورەترە. بۆ گۆڕینی ئاوا دەکەین:

ئەگەر لە نێوان ١ی ژانڤییەی ساڵی زایینی تا ٢٠ یان ٢١ی مارس (واتە ١ی نەورۆز) بێت، ٦٩٩ ساڵ دەخەینە سەر ساڵە زایینییەکە، دەبێتە ساڵی کوردی، بۆ نموونە ئەگەر ساڵی ٢٠٠٥ بێت ئاوا دەکەین: (٢٧٠٤ = ٦٩٩ + ٢٠٠٥)

کە ئەگەر ساڵی کوردیمان ھەبێت بەپێچەوانەی سەرەوە دەکەین:(٢٠٠٥ = ٦٩٩–٢٧٠٤)

ئەگەر لە نێوان ٢١ی مارس تا ٣١ی دیسامبر بێت، ٧٠٠ دەخەیەنە سەری. بۆ نموونە ئەگەر ٢٠٠٥ بێت ئاوا دەکەین: (٢٧٠٥ = ٧٠٠ + ٢٠٠٥)

کە ئەگەر ساڵی کوردیمان ھەبێت بەپێچەوانەی سەرەوە دەکەین: (٢٠٠٥ = ٧٠٠–٢٧٠٥)

سەرچاوەکان[دەستکاری]

دیاکۆ ھاشمی (لە ڕێکەوتی ٢٠ی ئازاری ٢٠٠٥). ڕۆژژمێر و ساڵی کوردی و نەورۆز‏ (کوردی). diyako.yageyziman.com. سەردان لە ڕێکەوتی ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩.
رادیو دەنگی کوردستان له ئەمریکا (لە ڕێکەوتی ١٧ی ئازاری ٢٠١٩). ڕۆژژمێری کوردى، ناوی مانگەکان بە کوردى، ساڵنامه‌ی کوردی و ناوی مانگه ‌کوردییه‌کان، بەراوردی ساڵی کوردی لەگەڵ ساڵی ھەتاویی کۆچى و زایینیدا‏ (کوردی). diyako.vokradio.com. سەردان لە ڕێکەوتی ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠٢١.
بووکس ڤەژین (لە ڕێکەوتی ١٩ی نیسانی ٢٠٢١). کورد وەکوو ناوی ڕۆژەکانی ھەیە ناوی «مانگ» و ساڵی مێژوییشی ھەیە‏ (کوردی). books.vejin.net. سەردان لە ڕێکەوتی ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠٢١.

@@ ھێڵی ١: / ھێڵی ١: @@
-{{لەبەرگیراوە| ناونیشان = http://diyako.yageyziman.com/2019/03/18/ڕۆژژمێر-و-ساڵی-کوردی-و-نەورۆز-2/}}
+{{لەبەرگیراوە|وتار| ناونیشان = http://diyako.yageyziman.com/2019/03/18/ڕۆژژمێر-و-ساڵی-کوردی-و-نەورۆز-2/}}
 {{ئەمڕۆ}}
-'''ڕۆژژمێری کوردی''' ساڵی کوردییش، ھەر وەک ساڵی ئێرانی، ساڵێکی ھەتاوییە. واتە بەگوێرەی سووڕی زەوی بە دەوری ھەتاوە. ژمارەی مانگەکان و دەستپێک و کۆتاییی ساڵەکان و ساتی گۆڕان بۆ ساڵی نوێ، کتومت ھەر وەک ساڵی ئێرانییە. بەڵام دوو جیاوازیی سەرەکیی ھەیە کە بریتین لە:
+'''ڕۆژژمێری کوردی یان ساڵنامەی کوردی''' ساڵێکی ھەتاوییە واتە بەگوێرەی سووڕی زەوی بە دەوری ھەتاودا ژمارەی مانگەکان و دەستپێک و کۆتاییی ساڵەکان و ساتی گۆڕان بۆ ساڵی نوێ، کتومت ھەروەک ساڵی ئێرانییە، بەڵام دوو جیاوازیی سەرەکیی ھەیە کە بریتین لە:
-# ڕۆژژمێری کوردی بەپێچەوانەی ڕۆژژمێری ئێرانی، کۆچی نییە. بەڵکوو ساڵی ١ی ڕۆژژمێری کوردی ئەو ساڵەیە کە ئیمپراتۆریی مەزنی ماد لە لایەن "دیاکۆ"وە دامەزرا. ئەویش ٧٠٠ ساڵ پێش لە زایین بوو.
+# ڕۆژژمێری کوردی بەپێچەوانەی ڕۆژژمێری ئێرانی، کۆچی نییە بەڵکوو ساڵی ١ی ڕۆژژمێری کوردی ئەو ساڵەیە کە ئیمپراتۆریی مەزنی ماد لەلایەن '''[[دیاکۆ]]'''وە دامەزرا ئەویش ٧٠٠ ساڵ پێش زایین بوو.
 # لە سەردەمی [[کۆماری کوردستان]] لە [[مەھاباد]]دا ناوی مانگەکان کران بە کوردی کە بریتین لە:
-* '''بەھار''': [[خاکەلێوە]] (نەورۆز) (ھەرمێ پشکوان) - [[بانەمەڕ]] (گوڵان) - [[جۆزەردان]]
+* '''بەھار''': [[خاکەلێوە]] (نەورۆز) (ھەرمێ پشکوان) - [[گوڵان|بانەمەڕ]] (گوڵان) - [[جۆزەردان]]
-* '''ھاوین''': [[پووشپەڕ]] - [[گەلاوێژ]] - [[خەرمانان]]
+* '''ھاوین''': [[پووشپەڕ]] -  [[خەرمانان]] - [[گەلاوێژ]]
 * '''پاییز''': [[ڕەزبەر]] - [[خەزەڵوەر]] (گەڵاڕێزان) - [[سەرماوەز]]
 * '''زستان''': [[بەفرانبار]] - [[ڕێبەندان]] - [[ڕەشەمە]] (ڕەشەمێ)
+[[File:Median Empire-en.svg|thumb|نەخشەی ئیمپڕاتۆریەتیی مادی مەزن]]
 == مانگەکان ==
@@ ھێڵی ١٤: / ھێڵی ١٥: @@
 | colspan = "6" | {{چینی ناوەند}}'''مانگەکانی کۆچی ھەتاوی'''{{کۆتایی}}
 |-
-! ڕیزبەندی مانگەکان|| ژمارەی ڕۆژەکان ||ناوەکەی بە کوردی || ناوەکەی بە فارسی || مێژووکانی زائینی
+! ڕیزبەندی مانگەکان|| ژمارەی ڕۆژەکان ||ناوەکەی بە کوردی || ناوەکەی بە فارسی || مێژووکانی زایینی
 |-
 |-
@@ ھێڵی ٢٠: / ھێڵی ٢١: @@
 | ٣١
 | [[خاکەلێوە]]
-| فەرڤەردین-فروردین
+| فەرڤەردین (فروردین)
 | [[٢١ی ئازار]] – [[٢٠ی نیسان]]
 |-
@@ ھێڵی ٢٦: / ھێڵی ٢٧: @@
 | ٣١
 | [[گوڵان]]
-| ئۆردیبێھێشت-اردیبھشت
+| ئۆردیبێھێشت (اردیبھشت)
 | [[٢١ی نیسان]] – [[٢١ی ئایار]]
 |-
@@ ھێڵی ٣٢: / ھێڵی ٣٣: @@
 | ٣١
 | [[جۆزەردان]]
-| خۆرداد-خرداد
+| خۆرداد (خرداد)
 | [[٢٢ی ئایار]] – [[٢١ی حوزەیران]]
 |-
 | ٤
 | ٣١
-| [[پوشپەڕ]]
+| [[پووشپەڕ|پوشپەڕ]]
-| تیر-تیر
+| تیر (تیر)
 | [[٢٢ی حوزەیران]] – [[٢٢ی تەممووز]]
 |-
 | ٥
 | ٣١
-| [[گەلاوێژ]]
+| [[خەرمانان]]
-| مۆرداد-مرداد
+| مۆرداد (مرداد)
 | [[٢٣ی تەممووز]] – [[٢٢ی ئاب]]
 |-
 | ٦
 | ٣١
-| [[خەرمانان]]
+| [[گەلاوێژ]]
-| شەھریڤەر-شھریور
+| شەھریڤەر (شھریور)
 | [[٢٣ی ئاب]] – [[٢٢ی ئەیلوول]]
 |-
@@ ھێڵی ٥٦: / ھێڵی ٥٧: @@
 | ٣٠
 | [[ڕەزبەر]]
-| مێھر-مھر
+| مێھر (مھر)
 | [[٢٣ی ئەیلوول]] – [[٢٢ی تشرینی یەکەم]]
 |-
@@ ھێڵی ٦٢: / ھێڵی ٦٣: @@
 | ٣٠
 | [[خەزەڵوەر]]
-| ئابان-آبان
+| ئابان (آبان)
 | [[٢٣ی تشرینی یەکەم]] – [[٢١ی تشرینی دووەم]]
 |-
@@ ھێڵی ٦٨: / ھێڵی ٦٩: @@
 | ٣٠
 | [[سەرماوەز]]
-| ئازەر-آذر
+| ئازەر (آذر)
 | [[٢٢ی تشرینی دووەم]] – [[٢١ی کانوونی یەکەم]]
 |-
@@ ھێڵی ٧٤: / ھێڵی ٧٥: @@
 | ٣٠
 | [[بەفرانبار]]
-| دێی-دی
+| دێی (دی)
 | [[٢٢ی کانوونی یەکەم]] – [[٢٠ی کانوونی دووەم]]
 |-
@@ ھێڵی ٨٠: / ھێڵی ٨١: @@
 | ٣٠
 | [[ڕێبەندان]]
-| بەھمەن-بھمن
+| بەھمەن (بھمن)
 | [[٢١ی کانوونی دووەم]] – [[١٩ی شوبات]]
 |-
 | ١٢
 | ٣٠/٢٩
-| [[ڕەشەمێ]]
+| [[ڕەشەمە|ڕەشەمێ]]
-| ئێسفەند-اسفند
+| ئێسفەند (اسفند)
 | [[٢٠ی شوبات]] – [[٢٠ی ئازار]]
 |-
@@ ھێڵی ٩٣: / ھێڵی ٩٤: @@
 == ساڵی کوردی ==
 {{ساڵی کوردی لە ڕۆژژمێرەکانی تردا|{{ئەمساڵی کوردی}}}}
-ئەمساڵی کوردی: [[{{ئەمساڵی کوردی}}ی کوردی]]
+ئەمساڵی کوردی: [[{{ئەمساڵی کوردی}} (کوردی)]]
 === بەراوردی ساڵی کوردی لەگەڵ ساڵی ھەتاویی کۆچیدا ===
 ساڵی کوردی «١٣٢١» ساڵ لە ساڵی ئێرانی گەورەترە. ئەگەر ئەمساڵ ساڵی ({{#time:xiY}})ی ھەتاوی بێت، ئاوا دەبێتە کوردی: ({{ئەمساڵی کوردی}} = ١٣٢١ + {{#time:xiY}})
-یان ئەگەر ساڵی کوردیمان ھەبێت، بۆ ئەوەی بیکەینە ساڵی کۆچیی ھەتاوی (ئێرانی) بەپێچەوانەی سەرەوە دەکەین ١٤٠٠ = ١٣٢١ - {{ئەمساڵی کوردی}})
+یان ئەگەر ساڵی کوردیمان ھەبێت، بۆ ئەوەی بیکەینە ساڵی کۆچیی ھەتاوی (ئێرانی) بەپێچەوانەی سەرەوە دەکەین (١٤٠١ = ١٣٢١ - {{ئەمساڵی کوردی}})
 === بەراوردی ساڵی کوردی لەگەڵ ساڵی زایینیدا ===
@@ ھێڵی ١١٥: / ھێڵی ١١٦: @@
 {{مانگە کوردییەکان}}
 {{چاندی کوردی}}
+{{خەڵکی کورد}}
 [[پۆل:مانگیلەی بەپیت]]

کۆچی ھەتاوی	١٬٤٠٣
کۆچی هەیڤی	١٬٤٤٥ – ١٬٤٤٦
زایینی	٢٬٠٢٤ – ٢٬٠٢٥
ب و د

ب و د مانگەکانی ڕۆژژمێری کوردی
خاکەلێوە	١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨ ٢٩ ٣٠ ٣١
گوڵان	١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨ ٢٩ ٣٠ ٣١
جۆزەردان	١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨ ٢٩ ٣٠ ٣١
پووشپەڕ	١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨ ٢٩ ٣٠ ٣١
گەلاوێژ	١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨ ٢٩ ٣٠ ٣١
خەرمانان	١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨ ٢٩ ٣٠ ٣١
ڕەزبەر	١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨ ٢٩ ٣٠
خەزەڵوەر	١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨ ٢٩ ٣٠
سەرماوەز	١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨ ٢٩ ٣٠
بەفرانبار	١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨ ٢٩ ٣٠
ڕێبەندان	١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨ ٢٩ ٣٠
ڕەشەمە	١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨ ٢٩ (٣٠)

ب و د خەڵکی کورد
خەڵک	زمانی کوردی گۆرانی-زازایی ئایین لە کوردستان مێژووی کوردەکان سیاسەتی کوردستان دانیشتووانی کورد ژنانی کورد
سەرزەوی	کوردستان ڕۆژھەڵاتی کوردستان باشووری کوردستان باکووری کوردستان ڕۆژاوای کوردستان پەرتبوونی کورد
چاند	وێژەی کوردی سینەمای کوردی مۆسیقای کوردی ھەڵپەڕکێی کوردی چێشتی کوردی ڕۆژژمێری کوردی وەرزشەکانی کوردی ھونەرەکان و پێشە دەستییەکانی کوردی جلی کوردی
پۆل:کورد